Tarot - historia powstania

Tarot (lub tarok) – talia kart do gry, wróżenia bądź medytacji.
Współczesna talia tarota „wróżebnego” obejmuje standardowo 78 kart w dwóch podstawowych grupach, określanych jako Wielkie Arkana (22 karty) i Małe Arkana (56 kart).

Najstarsze zachowane talie tarota, służącego wówczas do gry i zwanego trionfi (lub triumphi), pochodzą z ok. 1450 roku.

Najbardziej znane XV-wieczne talie tarota:
Tarot Viscontich-Sforzów – talie wykonane na życzenie Filippo Marii Viscontiego i Franciszka I Sforzy, w tym m.in.:
Talia Viscontich Cary-Yale zwana też Visconti di Modrone – znajduje się w zbiorach biblioteki Yale University w New Haven. Zawiera ona oprócz zwyczajowych kart figuralnych (króla, królowej, rycerza i giermka) wizerunki dam dworu, towarzyszących rycerzom i giermkom – dało to w sumie 86 kart, z czego 19  zaginęło. Wśród Arkanów Większych znalazły się też trzy cnoty teologalne: Wiarę, Nadzieję i Miłość.
Talia Viscontich-Sforzów Pierpont Morgan-Bergamo, zwana też Colleoni-Baglioni – znajduje się w zbiorach Morgan Library & Museum w Nowym Jorku.
Talia Viscontich Brera-Brambilla – znajduje się w zbiorach Pinakoteki Brera w Mediolanie.
Tarocchi di Mantegna (tarot Mantegny), składający się z pięciu serii po 10 kart każda, łącznie z 50 kart. Talia ta nazwę swą zawdzięcza nazwisku Andrei Mantegny – włoskiego miniaturzysty, któremu pierwotnie przypisywano jej autorstwo.
Minchiate, talia 97 kart, w tym standardowe 78 kart plus dwanaście kart odpowiadających znakom zodiaku, cztery karty dla żywiołów i trzy karty oznaczające trzy cnoty teologalne.

W XVII wieku uległa ustaleniu liczba kart w talii: 22 kart Arkanów Wielkich i 56 kart Arkanów Małych.
Jedną z najbardziej popularnych talii jest tak zwany tarot marsylski (fr. Tarot de Marseille). Uznaje się, że powstał on w latach 1643-1664. Z tarota marsylskiego wywodzi się większość późniejszych talii tarotów. Jego twórcą był paryski producent kart do gry, Jacques Viéville.Tarot marsylski znany nam współcześnie, różni się od oryginalnego tarota Viéville’a, zwanego tarotem belgijskim, ilustracjami niektórych Arkanów Wielkich.
W XVIII wieku zaczęto rozróżniać karty tarota, przeznaczone do wróżenia, od kart taroka do gry hazardowej, ozdabiając te drugie wizerunkami zwierząt, często fantastycznych[3]. Warto przy tym zaznaczyć, że wizerunki zwierząt pojawiały się już wcześniej, chociażby na popularnych w XIV/XV-wiecznych Niemczech „kartach myśliwskich”.

W XVIII poszukiwano również związków tarota z Kabałą. Poszczególnym kartom przypisano litery alfabetu hebrajskiego.
W XVIII wieku zrodziła się także teoria, według której tarot miał być w rzeczywistości starożytną Księgą Thotha, uratowaną z pożarów, które nawiedzały biblioteki starożytnego Egiptu. Według legend, Księga Thotha zawierała wiedzę tajemną daną człowiekowi przez bogaThotha. Autorem teorii, twierdzącej, że to tarot jest tą księgą, był francuski pisarz, badacz amator i wolnomularz, Antoine Court de Gébelin (ur. 1719/1728, zm. 1784). Opublikował ją w tomie „Du Jeu des Tarots” swojego dzieła zatytułowanego Le monde primitif, analysé et comparé avec le monde moderne (Świat prymitywny, analiza i porównanie ze światem współczesnym, wyd. 1774-1784)[4]. Twierdził, że nazwa tarot pochodzi od staroegipskiego słowa tar oznaczającego drogę oraz od sufiksu ro, ros lub rog oznaczającego „król” lub „królewski”. Stąd też słowo tarot miało oznaczać „królewską drogę” życia, drogę do doskonałości i mądrości. Na Arkanach Większych tarota marsylskiego miały znajdować się egipskie hieroglify opisujące właśnie wędrówkę Thotha w zaświaty. Przewodnikiem człowieka po tej drodze miał być arkan Głupiec – „Przewodnik Zmarłych”. Zdaniem de Gébelina, oryginalne wizerunki arkanów uległy przez wieki przekłamaniom a ich numeracja została zmieniona.
De Gébelin nie podparł swojej teorii żadnymi naukowymi dowodami. W rzeczywistości dopiero w 1822 roku francuski naukowiec, Jean-François Champollion, zdołał odczytać egipskie pismo hieroglificzne i udowodnić, że hieroglify opierały się na zasadzie fonetyczności zapisu. Tym samym oczywista stała się nieprawdziwość teorii Gébelina.

Pomysł Gébelina wykorzystał Jean Alliette (1738-1791) – żyjący w Paryżu perukarz, fryzjer, nauczyciel algebry a wreszcie popularny na dworze królewskim kartomanta. Przybrawszy pseudonim Etteilla opublikował on w latach 1783-1785 książki, w których twierdził, że jest jedynym żyjącym człowiekiem, który wie jak wyglądały wizerunki kart Księgi Thotha. Dysponując wiedzą z zakresu numerologii, mistyki liczb, astrologii i symboliki wolnomularskiej, zaprojektował własną talię tarota (tarot Etteilli) tworzącą zupełnie nowy system ikonograficzny i magiczny. Alliette utrzymywał przy tym oczywiście, że była to talia oparta na hieroglifach staroegipskiej Księgi Thotha. Tarot Etteilli byłpierwszą talią przeznaczona specjalnie do wykorzystania w sztuce wróżbiartwa. Etteilla nie pozwolił nigdy na skopiowanie tej talii – w swojej książce Les tarots ou manière de se recréer avec le jeu de cartes nommées tarots opublikował wizerunki jedynie czterech kart: Sprawiedliwości, Mocy, Umiarkowania i Roztropności (personifikacje cnót kardynalnych). Po jego śmierci w paryskich sklepach pojawiła się talia, którą uznano za tarot Etteilli. Do czasów obecnych namnożyły się jej rozmaite wersje. Oryginalnej talii tarota Etteilli nigdy nie odnaleziono i nie wiadomo jak wyglądała.

W drugiej połowie XIX wieku w Wielkiej Brytanii powstało stowarzyszenie Hermetyczny Zakon Złotego Brzasku (Hermetic Order of the Golden Dawn), posługujące się systemem wiedzy ezoterycznej, będącej swoistą syntezą Kabały, tarota i astrologii. Częścią systemu medytacyjnego związanego z kabalistycznym Drzewem Życia była kontemplacja kart tarota, jako najwyższy, najdoskonalszy rodzaj poznania. Tarot Złotego Brzasku (Tarot Złotego Świtu) autorstwa Roberta Wanga i Israela Regardie jest jedną z bardziej znanych talii.
Najsilniejszy wpływ na dzisiejszą strukturę i interpretację tarota miała grupa francuskich i angielskich okultystów na przełomie XIX i XX wieku. Ich studia oparły się na systemie ezoterycznym Kabały. Większa część talii opracowanych w XX wieku bazuje na pojęciach kabalistycznych w strukturze, symbolice i interpretacji. Czołowymi i typowymi przykładami są talie: Rider-Waite Tarot Artura Edwarda Waite z ilustracjami wykonanymi przez Pamelę Colman Smith oraz Thoth Tarot Aleistera Crowleya, do którego ilustracje wykonała Frieda Harris. A.E. Waite opublikował swoją talię w 1910 roku nakładem spółki wydawniczej Rider and Company załączając do niej małą książeczkę zatytułowaną Klucz do Tarota (The Key to the Tarot). Wizerunki tarota Thotha Aleistera Crowleya ilustrowały natomiast wydaną przez niego w 1944 roku Księgę Thotha (The Book of Thoth)[7] – same karty doczekały się wydania dopiero w roku 1969 nakładem Ordo Templi Orientis. Tarot Crowleya wyróżniał się nieortodoksyjnością, bogactwem kolorów oraz wyraźnie seksualną symboliką. Obie talie – Waite’a i Crowleya – powstały z myślą o stworzeniu nowego kanonu, i obie zyskały sobie powszechne uznanie. Twórcy obu talii czerpali w pewnym stopniu z nauk Hermetycznego Zakonu Złotego Brzasku.
W XX wieku po karty tarota sięgnęli psychologowie analityczni ze szkoły Carla Gustava Junga. Najpopularniejszym z opracowań jest książka Jung and tarot (wydana w 1980 roku), autorstwa Sallie Nichols, która opisała symbolikę i archetypy zawarte jej zdaniem w kartach tarota w oparciu o założenia psychologii głębi.
Obecnie tarot nie ewoluuje w formie, lecz funkcji i zastosowaniu. We wspomnianej wyżej talii Ridera-Waite’a dokonano zamiany miejscami karty Sprawiedliwość i kartyMoc, które wcześniej miały odpowiednio numery VIII i XI. Aleister Crowley w swoim Tarocie Thotha dokonał ponownej zamiany miejscami tych dwóch arkanów, powracając do numeracji kart występującej w Tarocie marsylskim Jeana Nobleta.
Współcześnie powstaje wiele różnego rodzaju talii tarota, które zazwyczaj nie różnią się zasadniczą budową Arkanów Wielkich i Małych. Różnią się natomiast techniką wykonania, ekspresją i indywidualną interpretacją twórcy, zawartością symboli lub też bywają próbą syntezy różnych tradycji ezoterycznych. Przykładem niestandardowej talii współczesnej może być Enochian Tarot autorstwa Betty i Geralda Schuelerów, opierający się na enochiańskim systemie magicznym. Wielkie Arkana składają się w niej z 30 kart zamiast standardowych 22.